Dziedziczenie ustawowe czyli kto po kim dziedziczy
W sytuacji gdy zmarły nie pozostawi po sobie testamentu dziedziczą po nim członkowie rodziny według kolejności wskazanej w Kodeksie Cywilnym w Księdze IV Tytule II – Dziedziczenie ustawowe.
Chcesz zadać pytanie autorowi?
Kliknij TUTAJ i napisz wiadomość.
Zasada dziedziczenia ustawowego
Zasadą dziedziczenia ustawowego jest to, że w pierwszej kolejności po zmarłym ma dziedziczyć najbliższa rodzina, a gdyby takiej nie było coraz dalsi krewni. W przypadku dziedziczenia ustawowego każdy ze spadkobierców nabywa udział w majątku spadkodawcy, który jest określony odpowiednim ułamkiem. Często spotykam się z zapytaniem: „Złożyliśmy do sądu wniosek o stwierdzenie nabycia spadku, a sąd przyznał każdemu po ułamku. Czy to prawidłowo bo nadal nie wiadomo co kto ma dziedziczyć?”. Takie postanowienie sądu jest w pełni prawidłowe, a komu mają przypaść poszczególne przedmiotu po zmarłym to już kwestia działu spadku. Rzeczone ułamki natomiast wynikają z przepisów regulujących dziedziczenie ustawowe, zamieszczonych w Kodeksie Cywilnym.
Kolejność dziedziczenia ustawowego
Zgodnie z art. 931 § 1 Kodeksu Cywilnego w pierwszej kolejności dziedziczą dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Co oznacza w praktyce, że jeżeli jest małżonek i dwójka dzieci to wszyscy otrzymują udział w spadku w wysokości 1/3. Natomiast gdyby spadkodawca pozostawił współmałżonka i 4 dzieci, wówczas udział małżonka to 1/4, a dzieci po 3/16.
Jeżeli w chwili śmierci spadkodawcy jego małżonek już nie żyje wówczas dziedziczą dzieci w równych częściach. Gdyby z kolei któreś z dzieci spadkodawcy nie dożyło jego śmierci, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Dziedziczą więc wtedy wnuki zmarłego. Natomiast w wypadku gdyby spadkodawca nie miał dzieci ani wnuków do dziedziczenia dochodzi małżonek oraz rodzice spadkodawcy. W takim wypadku każdemu z rodziców spadkodawcy przypada 1/4 udziału w spadku, a małżonek dziedziczy połowę. Możliwe jest również dziedziczenie w całości przez rodziców zmarłego jeżeli nie posiadał on współmałżonka, dzieci i wnuków lub też wszyscy oni nie żyli już w chwili jego śmierci.
W sytuacji, dziedziczyliby rodzice, a któreś z nich lub oboje nie żyli w chwili śmierci spadkodawcy, wówczas udział, który by przypadał rodzicowi dziedziczy w równych częściach rodzeństwo spadkodawcy. Nie chodzi tu wyłącznie o rodzeństwo, które jednocześnie było potomkami rzeczonego rodzica, lecz również o rodzeństwo spadkobiercy pochodzące tylko od drugiego z rodziców. Krótko mówiąc znaczenie ma posiadanie co najmniej jednego wspólnego rodzica ze spadkobiercą i nie musi to być rodzic z powodu, którego śmierci do dziedziczenia dostąpili bracia i siostry zmarłego. Gdyby któreś z rodzeństwa nie dożyło śmierci spadkodawcy, a pozostawiło po sobie dzieci to one przejmują jego udział.
W sytuacji, gdy spadkodawca nie miał dzieci, a majątek po nim dziedziczy małżonek wraz z rodzicami, rodzeństwem albo potomkami rodzeństwa, małżonkowi zawsze przysługuje udział w wysokości 1/2. Pozostała połowa dzielona jest pomiędzy pozostałe z wymienionych krewnych. Jeżeli jedynym członkiem rodziny żyjącym w chwili śmierci spadkodawcy był małżonek i nikt z pozostałych dotychczas wymienionych osób nie dożył tego momentu, to cały spadek przypada wówczas małżonkowi.
Kolejnym kręgiem osób korzystających z dziedziczenia ustawowego są dziadkowie spadkodawcy, którym spadek przypada w razie braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa zmarłego. Jeżeli któryś z dziadków nie żył w chwili śmierci spadkodawcy wówczas przypadający mu udział dzieli się pomiędzy jego zstępnych czyli potomków (dzieci, wnuki, prawnuki itd.).
Ostatnimi osobami, których może dotyczyć dziedziczenie ustawowe są dzieci małżonka osoby zmarłej. Ma to miejsce w sytuacji, gdy jedno ze współmałżonków miało dzieci pochodzące spoza małżeństwa ze zmarłym. Osoby te dziedziczą jeżeli w chwili śmierci spadkodawcy brak było jego małżonka i pozostałych wcześniej wymienionych krewnych.
Dziedziczenie ustawowe – całkowity brak krewnych
W braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu. Jeżeli ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu.
Autor: Radca prawny Marcin Lasota
Wspólnik w Siwek, Szmit & Lasota Kancelaria Radców Prawnych
Chcesz zadać pytanie autorowi? Kliknij TUTAJ i napisz wiadomość.
Czytelników tego artykułu zainteresowały również:
TERMIN NA ODRZUCENIE SPADKU W IMIENIU MAŁOLETNIEGO DZIECKA
PRZYJĘCIE I ODRZUCENIE SPADKU
