Przyjęcie i odrzucenie spadku
Dziedzicząc po zmarłej osobie, czy to na podstawie testamentu, czy z ustawy, mamy trzy możliwości, tj. proste przyjęcie spadku, przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza oraz odrzucenie spadku. Każda z tych czynności niesie ze sobą określone skutki. Poza tym niektóre nich muszą być wykonane w określonym terminie.
Chcesz zadać pytanie autorowi?
Kliknij TUTAJ i napisz wiadomość.
Zgodnie z art. 1012 Kodeksu Cywilnego spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku składa się przed sądem lub przed notariuszem. Oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku nie można odwołać, od czego wyjątki zachodzą tylko jeżeli oświadczenie zostałoby złożone pod wpływem błędu lub groźby.
Wyboru pomiędzy prostym przyjęciem, przyjęciem z dobrodziejstwem inwentarza lub odrzuceniem spadku można dokonać w terminie 6 miesięcy odkąd dowiedziano się o powołaniu do dziedziczenia. W praktyce za datę początkową biegu tego terminu przyjmuje się najczęściej dzień śmierci spadkodawcy. Dla dalszych spadkobierców (np. wnuków zmarłego, jego rodzeństwa, dzieci rodzeństwa itd.) termin ten rozpoczyna bieg od dnia odrzucenia spadku przez osoby dziedziczące we wcześniejszej kolejności.
Co się dzieje jeżeli upłynie termin 6 miesięcy? W obecnym stanie prawnym brak oświadczenia spadkobiercy w terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza (art. 1015 § 2 Kodeksu Cywilnego). Dlaczego piszę o obecnym stanie prawnym? Otóż dlatego, że obowiązuje on od dnia 18 października 2015 r. i ma zastosowanie do spadków po osobach zmarłych po tej dacie. Jeżeli zgon miał miejsce wcześniej brak złożenia w ciągu 6 miesięcy oświadczenia o sposobie przyjęcia lub odrzuceniu spadku powoduje, że spadek zostaje przyjęty wprost czyli w całości.
Jakie znaczenie praktyczne ma sposób przyjęcia spadku lub jego odrzucenie? Kluczowe są tzw. długi spadkowe. Wraz ze spadkiem poza majątkiem spadkodawcy przechodzą na spadkobierców również jego długi. Zdarzają się sytuację gdy przewyższają one wartość odziedziczonego majątku. W takim wypadku najprostszym rozwiązaniem jest odrzucenie spadku, co powoduje, że odrzucający nie dziedziczy ani aktywów, ani długów. Skutkuje to przejściem dziedziczenia na kolejną osobę zgodnie z porządkiem dziedziczenia.
W razie prostego przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe bez ograniczenia (art. 1031 § 1 Kodeksu Cywilnego). Natomiast przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza ma ten skutek, że spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości stanu czynnego spadku. Nie oznacza to jednak, że wierzyciele mogą się domagać spłaty jedynie ze środków odziedziczonych lub pochodzących ze sprzedaży odziedziczonego majątku. Wierzyciel spadkodawcy po przejęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza może egzekwować z majątku osobistego spadkobiercy czyli ze wszystkich przedmiotów stanowiących jego własność oraz z całości posiadanych środków pieniężnych, a ograniczenie jest takie, że nie może żądać zapłaty kwoty wyższej niż wartość odziedziczonego spadku.
W praktyce zazwyczaj następuje proste przyjęcie spadku lub jego odrzucenie. Pierwsze ma miejsce kiedy majątek spadkowy nie jest obciążony długami lub długi te są niższe niż wartość spadku. Druga opcja zastosowanie znajduje, kiedy spadkodawca pozostawił po sobie wyłącznie długi bez żadnego majątku lub długi, które są wyższe niż wartość odziedziczonych rzeczy.
Jaki jest więc sens przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza? Po pierwsze sytuacja, w której jest ryzyko, że spadkodawca miał długi, o których nie było wiadomo w chwili przyjmowania spadku. Po drugie jeżeli w skład spadku wchodzi rzecz, która dla spadkobiercy posiada duże znaczenie sentymentalne i jest gotów spłacić długi do wysokości jej wartości byleby zatrzymać ją w swoim posiadaniu.
Autor: Radca prawny Marcin Lasota
Wspólnik w Siwek, Szmit & Lasota Kancelaria Radców Prawnych
Chcesz zadać pytanie autorowi? Kliknij TUTAJ i napisz wiadomość.
